- Beter Oud in Amsterdam
- Door de redactie
In 2030 heeft één op de drie oudere Amsterdammers een niet-westerse achtergrond. Dat heeft direct impact op de zorg. Er is inmiddels een geschikte screeningstest voor dementie voor deze groep.
Geriater Jos van Campen (OLVG) weet als geen ander hoe lastig het is om dementie te diagnosticeren bij niet-westerse migranten. “Vooral bij de eerste generatie Turkse en Marokkaanse Nederlanders die in de jaren zestig en zeventig naar Nederland zijn gekomen. Op de geheugenpoli van het Slotervaartziekenhuis zagen we deze groep steeds meer, maar we wisten niet hoe we hun cognitieve vermogens goed konden onderzoeken. Voor de bestaande testen, zoals MMSE, zijn schoolse vaardigheden nodig, waarover veel ouderen met een niet-westerse achtergrond niet beschikken. Daarom ben ik met collega Miriam Goudsmit, psycholoog, en collega’s van het AMC aan de slag gegaan met de ontwikkeling van een test, waarbij deze barrières minder een rol spelen. Dat werd de CCD, de Cross Culturele Dementie-screeningtest.”
Signaalfunctie eerste lijn
Geheugenklinieken gebruiken deze test, maar de afname daarvan duurt ongeveer dertig minuten en voor de interpretatie is een psycholoog nodig. “Dat maakt de CDD minder geschikt voor de eerste lijn”, erkent Van Campen. “En juist die eerste lijn is zo ontzettend belangrijk in het signaleren van dementie bij niet-westerse migranten. Oudere migranten gaan met klachten over achteruitgang in het functioneren minder snel naar een arts. Ze herkennen het niet als ziekte, vergeetachtigheid hoort bij het ouder worden is het idee. Er rust ook wel een taboe op, en mogelijk een gevoel van schaamte, onbekendheid met de zorgvoorzieningen of andere zorgverwachtingen. Kortom: een complex aan factoren waardoor de diagnose dementie bij migrantenouderen minder wordt gesteld dan bij autochtone ouderen. Terwijl het juist waarschijnlijk vaker voorkomt. Die hogere prevalentie is te verklaren vanwege meer comorbiditeit, zoals overgewicht, diabetes, cardiovasculaire ziekten, hoge bloeddruk en een gemiddeld lager opleidingsniveau. Allemaal risicofactoren voor dementie .”
RUDAS met IQCODE
Hij vervolgt: “Deze mensen komen voor dergelijke chronische aandoeningen regelmatig bij de huisarts. Als de huisarts signalen van dementie ziet, kan hij de persoon doorsturen naar de geheugenpoli, maar voor veel patiënten met een migratie-achtergrond is de drempel naar het ziekenhuis hoog. Het is wenselijk dat de eerste cognitieve screening van migrantenouderen ook kan plaatsvinden in de eerste lijn. Daarom hebben psycholoog Miriam Goudsmit en ik gezocht naar een geschikt instrument voor de huisartsenpraktijk en kwamen we uit bij de RUDAS (Rowland Universal Dementia Assessment Scale), een Australische test die we hebben vertaald. De RUDAS kan in een kwartier worden afgenomen door de huisarts of praktijkondersteuner. De RUDAS kan het best worden gebruikt in combinatie met de IQCODE, een lijst die familie vraagt naar de huidige dagelijkse handelingen van de patiënt ten opzichte van vroeger.”
Onderzoek heeft aangetoond dat de RUDAS een valide test is om cognitieve stoornissen op te sporen bij laagopgeleide patiënten met een migratie-achtergrond en dat dit screeningsinstrument voor deze groepen ook beter geschikt is dan de MMSE. Het Nederlands Tijdschrift voor Gezondheidszorg heeft dit voorjaar een artikel gepubliceerd over de inzet van RUDAS en Miriam Goudsmit promoveert dit najaar op het onderwerp.
Anderhalvelijnszorg
“De RUDAS in combinatie met de IQCODE hebben we indertijd getest in een anderhalvelijns-setting”, geeft Jos van Campen aan. “Daar komt het project uit voort dat we nu hebben opgezet: de specialist ouderengeneeskunde ziet de patiënt in de huisartsenpraktijk. Hij maakt hierbij gebruik van de RUDAS en de IQCODE. Ook vindt er een bespreking plaats in een multidisciplinair team met de geriater en psycholoog uit het OLVG. Daarnaast zijn inmiddels een aantal praktijkondersteuners-ouderen getraind in het afnemen van deze test. Zo kunnen huisartsenpraktijken voor een cognitieve screening van oudere migranten een getrainde specialist ouderengeneeskunde of praktijkondersteuner-ouderen inschakelen. Ze kunnen daarvoor een patiënt aanmelden.”
Daarnaast is er scholing mogelijk van praktijkondersteuners-ouderen in de RUDAS en IQCODE. Daarover zeg Jos van Campen: “Ik geloof heel erg in de rol van de praktijkondersteuner. Het is heel efficiënt als de praktijkondersteuner alvast een deel van de diagnostiek doet. Wij willen hen daarin graag trainen.”
Aanmelden
Het aanmelden van een cognitieve screening van een patiënt door een getrainde specialist ouderengeneeskunde kan via:
- cBoards ouderen, onder verwijsgegevens ‘screening dementie migranten’
- een verwijzing met aangehecht de verwijsbrief doorsturen naar Sabina Mak, senior adviseur Elaa: Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.
POH-Ouderen die een scholing willen volgen in de RUDAS en IQCODE kunnen zich ook aanmelden bij Sabina Mak.
RUDAS-test en instructie
Zie hier de RUDAS test en bijbehorende instructie voor de test.
Jos van Campen
geriater OLVG