Stedelijke handreiking procedure Rechterlijke Machtiging pleit voor goede netwerkzorg in Amsterdam

Elaa heeft, samen met andere partijen, een stedelijke handreiking procedure Rechterlijke Machtiging (RM) ontwikkeld. De handreiking geeft een zorgnetwerk (casemanager dementie, specialist ouderengeneeskunde, huisarts) handvatten voorafgaand, tijdens en ná een procedure RM. Door samen te werken in een netwerk rondom de persoon met dementie, kan een RM zorgvuldig worden voorbereid en soms zelfs worden afgewend. 

 

9 belangrijke dingen om te weten over de procedure Rechterlijke Machtiging 

Als eerstelijns zorgprofessional kun je te maken krijgen met de Wet zorg en dwang (Wzd), bijvoorbeeld wanneer iemand met een diagnose dementie een gevaar is voor zichzelf of de omgeving. Het is daarom goed om de belangrijkste principes uit de Wzd te kennen én te weten welke samenwerking er in Amsterdam is vastgelegd bij een aanvraag Rechterlijke Machtiging (RM). De Wzd is geen kort en simpel verhaal. Elaa en het Netwerk Ouderengeneeskunde Amsterdam (NOA) hebben geprobeerd om een aantal belangrijke punten uit te lichten:  

  1. Op 1 januari 2020 is de Wet Bijzondere Opnemingen in Psychiatrische Ziekenhuizen (Wet BOPZ) vervangen door de Wet zorg en dwang (Wzd).
    De Wzd bevat regels voor onvrijwillige zorg en onvrijwillige opname voor mensen met een verstandelijke beperking en mensen met een psychogeriatrische aandoening (bijvoorbeeld een diagnose dementie).
    ---
  2. De Wzd volgt de patiënt en geldt dus overal waar de patiënt verblijft, dus ook thuis en op de dagbesteding.
    Daarmee beoogt deze wet beter aan te sluiten bij de huidige tijd, waarin mensen met dementie langer thuis blijven wonen. De expertise en uitvoering van ambulante onvrijwillige zorg ligt bij de VVT (Verpleging, Verzorging & Thuiszorg).
    ---
  3. Bij de Wzd wordt, meer dan bij de Wet BOPZ, de nadruk gelegd op het multidisciplinair kijken naar alternatieven om onvrijwillige zorg of onvrijwillige opname te voorkomen.
    Onvrijwillige zorg of opname mag volgens de Wzd alleen als het echt niet anders kan, en er anders een risico is op ernstig nadeel. De betrokken casemanager bespreekt de situatie eerst met de omgeving, en vraagt advies aan de SO uit het zorgnetwerk. De SO is bekend met de Wzd en de uitvoering in de praktijk. Voor inspiratie over welke alternatieven er zijn, zie de alternatievenbundel ‘Inspiratie voor vrijwillige én passende zorg’ van Vilans.
    ---
  4. Wanneer bij opname in een Wzd-accommodatie sprake is van verzet of wanneer iemand niet meer in staat is om aan te geven of hij wel of niet opgenomen wil worden, vraagt veelal de betrokken casemanager dementie een artikel 21 of direct een RM aan.
    Artikel 21 wordt aangevraagd wanneer de persoon met dementie gebaat is bij een opname maar de persoon deze beslissing zelf niet goed kan overzien. Er is dan (nog) geen sprake van verzet tegen een opname. Als de persoon bij de toetsing toch kenbaar maakt niet akkoord te gaan met een opname, wordt artikel 21 afgewezen en omgezet in een RM. De betrokken casemanager dementie kan ook direct een RM aanvragen wanneer verzet wordt verwacht. De huisarts wordt altijd geïnformeerd wanneer een artikel 21 of RM wordt aangevraagd.
    ---
  5. Bij de aanvraag van een RM is een medische verklaring nodig van een onafhankelijke arts. In Amsterdam is er een poule van SO’s die de RM beoordelingen doen. Deze SO’s worden benaderd via het Aanmeldportaal Tijdelijke Zorg Amsterdam (ATZA).
    De onafhankelijke SO die de RM beoordeling doet, mag volgens de wet tenminste één jaar geen zorg hebben verleend aan de betreffende patiënt.
    ---
  6. In Amsterdam e.o. is er voor eerstelijns professionals een stedelijke handreiking RM procedure ontwikkeld, waarin het belang van samenwerking in netwerk (casemanager dementie, SO en huisarts/POH-O) centraal staat.
    De handreiking geeft een zorgnetwerk, en met name casemanagers dementie, handvatten voorafgaand, tijdens en ná een RM procedure. Door samen te werken in een netwerk rondom een persoon met dementie, kan een RM zorgvuldig worden voorbereid en soms zelfs worden afgewend.
    ---
  7. Als er geen casemanager dementie of SO betrokken is, en er mogelijk wel sprake is van ernstig nadeel bij een patiënt, kan een huisarts contact opnemen met een SO van het NOA via Zorgdomein.
    De huisarts zet in de verwijzing dat het om een Wzd vraagstuk gaat. Een SO* van het NOA kan de huisarts, op korte termijn, advies geven en starten met het in kaart brengen en (helpen) met het afwenden of opstarten van een RM aanvraag.
       
    NB. Dit is niet de voorkeursroute en dit is óók niet de route bij een crisis (dan is er sprake van een IBS). Deze route is om te voorkomen dat een RM aanvraag bij een huisarts komt te liggen die hier geen ervaring mee heeft (RM komt voor een huisarts gemiddeld 1x per 1-2 jaar voor) en vaak onvoldoende expertise in heeft. 
       
    *Deze SO via NOA heeft dus een andere rol bij een RM procedure dan de onafhankelijke SO die via het ATZA de RM beoordeling doet. Zij mogen ook niet dezelfde persoon zijn, zie punt 5.
    ---
  8. Aan het einde van de RM procedure vindt er een RM-zitting in de thuissituatie van de patiënt plaats. Huisartsen hoeven niet bij de zitting aanwezig te zijn, maar wel direct telefonisch bereikbaar (mobiele nummer) in verband met eventuele vragen van de rechter.
    Op dit moment is in Amsterdam vanuit het netwerk bijna altijd de betrokken casemanager dementie aanwezig bij een RM zitting (naast de patiënt/vertegenwoordiger, de rechter, advocaat, griffier, 2 politieagenten). In sommige situaties (bijv. bij hoog-complexe casussen of bij verwachte agressie) is het wenselijk of zelfs noodzakelijk dat de casemanager dementie back-up regelt. De casemanager kan in onderling overleg kijken wie hiervoor beschikbaar is. Dit kan bijvoorbeeld de betrokken SO of de huisarts zijn, indien de huisarts zich hier deskundig in acht.
    ---
  9. Sinds de Wzd is ook de procedure onvrijwillige spoedopname op grond van een inbewaringstelling (IBS) (onderdeel van de Wzd) veranderd.
    Sigra is samen met een werkgroep bezig om de IBS procedure beter te stroomlijnen. 
    ---

 

Download

Wet zorg en dwang | Wet zorg en dwang | Wet zorg en dwang | Stedelijke handreiking Procedure Rechtelijke Machtiging (RM)

 

Podcast

Elaa gaat in 2023 een podcast opnemen over het belang van het organiseren van zorgnetwerken rondom mensen met dementie. En wat het voordeel is van een zorgnetwerk wanneer zich een RM aandient. Wil je actief worden geattendeerd als de podcast uit is? Stuur dan een mail naar Sabina Mak.

 

Meer weten? Bel of mail met